بهبود سامانه پشتیبان مذاکره در مناقشات دریای خزر با افزودن بخش محیط زیست

این پژوهش بر آن است تا با در نظر گرفتن منابع موجود در دریای خزر به یک مرزبندی منصفانه از این دریا دست یابد. در دهه های اخیر و با فروپاشی اتحاد شوروی و کشف میادین نفتی و گازی بیشتر در حوزه دریای خزر بحث بر سر استفاده از منابع دریای خزر بین کشورهای هم جوار این دریا شدت گرفت. ایران، ترکمنستان، آذربایجان، قزاقستان روسیه، کشورهایی هستند که بارها و بارها پای میز مذاکره نشستند تا توافقی حاصل کنند اما هنوز این مذاکرات به طور کامل به نتیجه نرسیده است. دریای خزر دارای منابع زیست محیطی و آبزیان منحصر به فردی است و 90% خاویار دنیا را تأمین می کند. همچنین میادین نفت و گاز فراوانی در بستر و حاشیه آن کشف شده است که می تواند معادل 10% از کل ذخایر نفتی و 4% از کل ذخایر گازی دنیا را تشکیل دهد. تاکنون فعالیتهای علمی زیادی برای حل مناقشات خزر با رویکردهای مختلف انجام شده است. این پژوهشها به بررسی پنچ پیشنهاد رایج موجود پرداخته و تأثیر هر یک از این راه حلها بر رضایت کشورها را بحث کرده اند. همچنین راهکارهای علمی متعددی نیز در این راستا پیشنهاد شده است. در پژوهشهای انجام شده میزان دسترسی کشورها به منابع دریای خزر بررسی شده است. اغلب این پژوهشها مرزبندی مشخصی از دریای خزر ارائه نداده اند. در پژوهشهای دیگر به ارائه یک سیستم پشتیبان مذاکره برای دریای خزر پرداخته شده و طی آن به یک نقشه مرزبندی شده ارائه شده است. در آن پژوهش تنها منابع نفت و گاز در تقسیم دریا در نظر گرفته شد. این پژوهش در راستای تحقیق اخیر منابع زیست محیطی و شیلات را هم در نظر گرفته است. مدل ارائه شده یک مسأله تخصیص است که بصورت مدل برنامه-ریزی عدد صحیح طراحی شده است. بدین صورت که دریای خزر را به سلولهای تصویری فراوان و کوچک تقسیم کرده و هر سلول تصویری را با توجه به منابع موجود در آن به نزدیکترین کشور تخصیص می دهد بطوریکه در پایان سهم مشخصی از منابع به هر کشور اختصاص یابد. گرچه ممکن است به نظر بیاید درآمد ناشی از شیلات در مقابل درآمد ناشی از نفت و گاز رقم بسیار کم و قابل صرفنظر کردن است اما با توجه به قابل بازتولید بودن شیلات و محدود بودن منابع نفت و گاز ممکن است در طولانی مدت ارزش خود را نشان دهد. نتایج بدست آمده این ادعا را تأیید کرد. همچنین فاکتور عمق مسأله دیگری است که در این پژوهش در نظر گرفته شده است. چرا که در هزینه استخراج نفت و گاز تأثیر مستقیم دارد.